Соңғы уақытта біздің қоғамда қашықтықтан білім беру тақырыбы кеңінен талқылануда. Қарама-қайшы пікірлерді естуге болады: кейбіреулер мұны қауіпті құбылыс деп санайды, басқалары бұл артықшылықтарды көреді, үшіншілері үзілді-кесілді қабылдамайды. Бұл күрделі мәселені шешу үшін біз педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Инновациялық Еуразия университетінің ректоры Жетпісбаева Бақытгүл Асылбекқызының пікірін білуді шештік.

Бақытгүл Асылбекқызы, сіз жоғары мектеп саласындағы кәсіпқой маман ретінде қандай көзқарасты ұстайсыз?

Мен барлық білім беру жүйесі қашықтықтан оқыту форматына көшкен кезде қалыптасқан жағдайды бағалауға теңдестірілген көзқарасты жақтаймын. Біз, бір жағынан, бұл мәжбүрлі шара болғанын, екінші жағынан – қашықтықтан оқыту технологиясы жоғары білім беруде және бұған дейін кеңінен пайдаланылғанын түсінуіміз керек. Сондықтан, жоғары оқу орындарына өзін-өзі оқшаулау кезеңінде, мысалы, мектептерге қарағанда, бағдар беру оңай болды. Штаттан тыс жағдайға тап болған соң, біз осы технологиялардың артықшылықтарын жаңаша көрдік. Бұл, ең алдымен, үйден шықпай-ақ білім алу мүмкіндігі. Оқуды жекелендіру жүреді, студент дербес болады, оның баламалы ақпарат көздерін іздестіруге қажеттілігі артады. Оқытушыда жеке алынған студентпен қарым-қатынас жасауға көп уақыт пайда болады, бұл оның білімін объективті бағалауға мүмкіндік береді.

Қашықтықтан оқыту технологиялары жақын арада дәстүрлі оқытуды ауыстырады деген пікір бар. Сіз қалай ойлайсыз, бұдан қорқу керек пе?

Бұл мәселеде назарды дұрыс бөліп, үрейленбеу керек деп ойлаймын. Біріншіден, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ұстанымы әбден айқын. Қашықтықтан оқыту нысанына жаппай көшу қажет болған жағдайда ғана жүзеге асырылатын болады, пандемиямен болған сияқты. Екіншіден, дәстүрлі оқытуды сақтай отырып, бұл технологияларды біздің елімізде міндетті түрде дамыту қажет. Сонымен қатар, Мен бұл заманауи білім берудің маңызды міндеттерінің бірін көремін: біз студенттерде IT-құзыреттілікті қалыптастыруға және оларға жаһандық цифрлық әлемде еркін бағдарлануға мүмкіндік беруге міндеттіміз.

Сонымен қатар, Мен бұл жағдайда көптеген артықшылықтарды көрдім. Ұзақ жылдар бойы шешілмеген мәселелер өз шешімін табады: бұл оқу орындарын техникалық жабдықтау, интернет байланысын күшейту, педагогтардың сандық сауаттылығын арттыру, оқу теледидарын дамыту. Ата-аналар мектеп пен мұғалімнің бала өміріндегі рөлін жаңаша түсінді. Шын мәнінде, білім беру құндылықтарын қоғамдық қайта бағалау болды.

Менің түсінуім бойынша, Сіз қашықтықтан оқыту технологияларын пайдалануға оң көзқараспен қарайсыз, ал бұл туралы Сіздің университеттің оқытушылары мен студенттері не ойлайды?

Әрине, біздің студенттер мен оқытушылардың пікірі маңызды. Сондықтан біз сауалнама жүргіздік, ол бірқатар мәселелерді қамтыды – сандық сауаттылықтың өзін-өзі бағалауынан бастап қашықтықтан оқытуға дейінгі. Бұл мәселеде менің жеке ұстанымыммен басым көпшіліктің пікірімен сәйкес келгені мені қуантады.   Студенттер мен оқытушылар дәстүрлі оқытуды сақтай отырып, IT - технологияларды дамытуды қолдайды. Бұл ретте, олардың пікірінше, қашықтықтан оқыту ауқымы әлеуметтенуге қауіп төндірмеуі тиіс. Бұл қашықтықтан оқыту кезінде қарым-қатынас тапшылығы сезілуі мүмкін. Біздің жастардың виртуалды әлемге кетуінің нақты қаупі бар. Бұл психологтар, педагогтар, әлеуметтанушылар тарапынан маңызды ғылыми зерттеулерді қажет ететін жеке тақырып.

Біздің қазақстандық және шетелдік БАҚ пандемияны бастан кешірген әлем бұрынғы болмайтынын жиі айтады. Ол үлкен өзгерістер табалдырығында. Бұл жағдайда университеттер де өзгеруі керек. Сіздің ойыңызша, университет қалай өзгереді?

Менің ойымша, бұл болжам негізделген. Университет қазірдің өзінде өзгеруде. Ең бастысы, оқытушылар мен студенттердің сана-сезімі өзгеріп, әлем бүгінгі таңда оқытудың жаңа тәсілдерін талап ететінін түсінеді. IT-құзыреттілікке негізделген оқыту әдістемесі түбегейлі өзгереді. Енді оқытушыға электронды оқу өнімін бейне курстар, оқыту бағдарламалары, Электронды оқулықтар түрінде әзірлеу міндетті талап болып табылады. Бұл міндетті орындай алмайтын оқытушылар бәсекеге қабілетті бола алмайды.

Әрине, бұл білім беру ортасына да әсер етеді, ол виртуалды зертханалар, оқу тренажерлері, оқу теледидары есебінен кеңейтіледі. Бұл университеттерден белгілі бір салымдарды талап етеді.

Егер студенттер туралы айтатын болсақ, олар цифрлық әлем ретінде қабылданатын жаңа шындықты бағдарлауды оңайырақ етеді. Тағы бір мәселе, қашықтықтан оқыту технологияларын пайдалану кезінде жеке және ашық болатын, оқытудың өзін-өзі ұйымдастыруға, дербестігіне және жауапкершілігіне қаншалықты дайын.

Сіз бұл қиын мәселені шешуге тырысатын оқытушыларға, студенттерге, ата-аналарға не қалар едіңіз?

Ең алдымен, шыдамдылық. Бұл қиын жағдайда асығыс қорытындылар жасамау, әлеуметтік оптимизмді сақтау маңызды. Біз дистанциялық технологияларды енгізе отырып, Қазақстан уақытпен қатар келе жатқанын түсінуіміз керек. Пандемияға қарамастан біздің білім беру жүйесі дамудың осы кезеңіне шығуы тиіс. Бүгінгі таңда білім министрлігі елдегі қашықтықтан білім беру проблемаларын кешенді шешу туралы нақты көзқарасқа ие. Жоғары оқу орындарының алдына нақты міндеттер қойылды, осыны ескере отырып, нормативтік құжаттар қайта қаралды, білім беру грантының құны едәуір артты, жоғары мектеп оқытушыларының жалақысын арттыру жоспарлануда. Бұл білім сапасын арттырып, қашықтықтан оқыту технологияларының мүмкіндіктерін көруге мүмкіндік беретініне сенімдімін.

Раушан Наурызбаева
bilimdinews.kz